گفتند چرا سنگ
گفتیم مگر در آن صبح غریب
اولین نقش‌ها و کلمات را
اجداد بیابان‌گردمان 
بر سنگ نتراشیدند.

مگر کافی نیست که نان‌مان هر روز
از زیر سنگ بیرون می‌آید
و نام‌مان شتابان می‌رود
که بر سنگ نوشته شود.

سنگ‌مان را کسی
به سینه نزد
و سرمان تا به سنگ نخورد
آدم نشدیم!

^{اطمع من قالب الصخره
از امثال عرب}

فتاده تخته‌سنگ آن‌سوی‌تر، انگار كوهی بود
و ما این‌سو نشسته، خسته انبوهی
زن و مرد و جوان و پیر
همه با یكدیگر پیوسته، لیك از پای
و با زنجیر.
اگر دل می‌كشیدت سوی دلخواهی
به‌سویش می‌توانستی خزیدن، لیك تا آنجا كه رخصت بود تا زنجیر.
*
ندانستیم
ندایی بود در رویای خوف و خستگی‌هامان،
و یا آوایی از جایی، كجا؟ هرگز نپرسیدیم
چنین می‌گفت:
ـ «فتاده تخته‌سنگ آن‌سوی، وز پیشینیان پیری
بر او رازی نوشته است، هركس طاق هر كس جفت...»
چنین می‌گفت
چندین بار
صدا، و آن‌گاه چون موجی كه بگریزد ز خود در خامشی می‌خفت.
و ما چیزی نمی‌گفتیم.
و ما تا مدتی چیزی نمی‌گفتیم.
پس از آن نیز تنها در نگه‌مان بود اگر گاهی
گروهی شكّ و پرسش ایستاده بود.
و دیگر سیل و خیلِ خستگی بود و فراموشی.
و حتی در نگه‌مان نیز خاموشی.
و تخته‌سنگ آن‌سو اوفتاده بود.
*
شبی كه لعنت از مهتاب می‌بارید،
و پاهامان ورم می‌كرد و می‌خارید،
یكی از ما كه زنجیرش كمی سنگین‌تر از ما بود، لعنت كرد گوشش را و نالان گفت:‌ «باید رفت»
و ما با خستگی گفتیم: «لعنت بیش بادا گوش‌مان را 
چشم‌مان را نیز، باید رفت.»
و رفتیم و خزان رفتیم تا جایی كه تخته‌سنگ آنجا بود.
یكی از ما كه زنجیرش رهاتر بود، بالا رفت، آنگه خواند:
«كسی راز مرا داند
كه از این‌رو به آن‌رویم بگرداند.»
و ما با لذتی بیگانه این رازِ غبارآلود را مثل دعایی زیر لب تكرار می‌كردیم.
و شب شطّ جلیلی بود پر مهتاب.
*
هلا، یك … دو … سه …. دیگر پار.
هلا، یك، دو، سه، دیگر بار.
عرق‌ریزان، عزا، دشنام، گاهی گریه هم كردیم.
هلا، یك، دو، سه، زین‌سان بارها بسیار.
چه سنگین بود اما سخت شیرین بود پیروزی.
و ما با آشناتر لذتی، هم خسته هم خوشحال،
ز شوق و شور مالامال.
*
یكی از ما كه زنجیرش سبك‌تر بود
به جهد ما درودی گفت و بالا رفت.
خط پوشیده را از خاك و گل بسترد و با خود خواند
(و ما بی تاب)
لبش را با زبان تر كرد (ما نیز آن‌چنان كردیم)
و ساكت ماند.
نگاهی كرد سوی ما و ساكت ماند.
دوباره خواند، خیره ماند، پنداری زبانش مرد.
نگاهش را ربوده بود ناپیدای دوری، ما خروشیدیم:
ـ «بخوان!»‌ او همچنان خاموش.
ـ «برای ما بخوان!» خیره به‌ما ساكت نگا می‌كرد.
پس از لختی
در اثنایی كه زنجیرش صدا می‌كرد،
فرود آمد. گرفتیمش كه پنداری كه می‌افتاد.
نشاندیمش.
به‌دست ما و دست خویش لعنت كرد.
ـ «چه خواندی، هان؟»
مكید آب دهانش را و گفت آرام:
ـ «نوشته بود
همان
كسی راز مرا داند،
كه از این‌رو به آن‌رویم بگرداند.»
*
نشستیم
و
به مهتاب و شب روشن نگه كردیم.
و شب شطّ علیلی بود.

انجیر کهن سرزندگی‌اش را می‌گسترد.
زمین باران را صدا می‌زند.
گردش ماهی آب را می‌شیارد.
باد می‌گذرد. چلچله می‌چرخد. و نگاه من گم می‌شود.
ماهی زنجیری آب است، و من زنجیری رنج.
نگاهت خاک شدنی، لبخندت پلاسیدنی است.
سایه را بر تو فرو افکنده‌ام، تا بت من شوی.
نزدیک تو می‌آیم، بوی بیابان می‌شنوم: به تو می‌رسم، تنها می‌شوم.
کنار تو تنهاتر شده‌ام.
از تو تا اوج تو، زندگی من گسترده است.
از من تا من، تو گسترده‌ای.
با تو برخوردم، به راز پرستش پیوستم.
از تو به‌راه افتادم، به جلوه‌ی رنج رسیدم.
و با این همه ای شفاف!
و با این همه ای شگرف!
مرا از تو راهی به‌در نیست.
زمین باران را صدا می‌زند، من تو را.
پیکرت را زنجیری دستانم می‌سازم، تا زمان را زندانی کنم.
باد می‌دود، و خاکستر تلاشم را می‌برد.
چلچله می‌چرخد. گردش ماهی آب را می‌شیارد.فواره می‌جهد: لحظه‌ی من پر می‌شود.

ای رهگذران از میانِ کلماتِ گذرا
نام‌هایتان را بردارید و بروید
و ساعت‌های‌تان را از زمان ما بیرون بکشید و بروید
و هر عکسی که می‌خواهید، بگیرید، تا بفهمید
که نمی‌فهمید:
که سنگی از زمین ما چگونه آسمان ما را بنا می‌کند.

ای رهگذران از میانِ کلماتِ گذرا
شمشیر از شما - و خون از ما
فولاد و آتش از شما - و گوشت از ما
یک تانک دیگر از شما - و سنگ از ما
گاز اشک‌آور از شما - و باران از ما
و هرآن‌چه از هوا و آسمان بر سر شماست، بر سر ماست
پس سهم‌تان را از خون ما بگیرید و بروید
به مهمانی رقص شبانه بروید، و بروید
و بر ماست که ما گل سرخ شهیدان‌مان را بپاییم
و بر ماست که ما آن‌طور که می‌خواهیم زندگی کنیم.

ای رهگذران از میانِ کلماتِ گذرا
اوهام‌تان را در گودالی، روی هم بریزید و بروید
و از آنِ ماست آن‌چه شما را در این‌جا راضی نمی‌کند؛ بروید
و ما داریم آن‌چه را شما ندارید:
وطنی مجروح و مردمانی مجروح
وطنی مناسب برای فراموشی یا به‌خاطرسپردن

ای رهگذران از میانِ کلماتِ گذرا
زمان آن است که بروید
هرجا که می‌خواهید، بمانید اما نه در میان ما
و هرجا که می‌خواهید، بمیرید اما نه در میان ما
پس ما در زمین‌مان کارهایی داریم
و ما این‌جا گذشته‌ای داریم
اولین گریه‌ی زندگی را داریم
گذشته را داریم، حال را و آینده را
ما این‌جا دنیا را داریم... و آخرت را.
پس از زمین ما بیرون بروید
از خشکیمان، از دریای‌مان
از گندم‌مان، از نمک‌مان، از جراحت‌مان
از همه‌چیزمان
از کلمات حافظه‌مان بیرون بروید
ای رهگذران از میانِ کلماتِ گذرا.

_{^{از کتاب «امروزم ابر است، فردایم باران» گزیده اشعار محمود درویش با ترجمه‌ی سینا کمال‌آبادی}}

شهید هفتم اردیبهشت، «آزادی» است
که عاشقانه و زیباست
که رویایی و دل‌انگیز است
و حرف‌های معطر به جاودانگی‌اش
لطیف و رایحه‌پرداز و سبزِتاریک است.
که از نسیم دل‌انگیز باغ‌های جنوب
بهار می‌یابد
شهید هفتم اردیبهشت، مائده‌ای است
شنیدنی
کلام معجزه‌ی روشنایی و طرب است
لطیفه‌ی گل سرخ است در گذرگه باد
شهید هفتم اردیبهشت
زیباترین ترانه‌ی عالم را
خاطرنشان زمزمه‌سار من
یا شور جاودانِ نَی و گیتار!
پروردگار طبل و پیانو!
شایان سوز و ساز بلندم کن
تا بیشتر به دامنت آویزم
و بیشتر گداز برانگیزم
شایسته‌ی حضور و 
پسندم کن
فردایی از مراد سر راه است
فردایی از خجسته‌ترین ایام
تا شهریار گم‌نشده‌اش باشم
یا تاج‌بخش تاج ستان
کاری
در بارگاه، منتظرم
باری!

_{عبدالقهار عاصی (زاده ۱۳۳۵ خورشیدی - درگذشته ۱۳۷۳) از شاعران نسل نوین افغانستان بود.
عاصی شاعری بود نوگرا و کلیشه شکن، ولی در قالبهای کهن نیز می‌سرود. او طبق عهدی که با خود داشت هر سال، یک کتاب شعر به انتشار رساند. شعرهای او به مسایل افغانستان و عشق می‌پردازند.}

^{(شبانه‌ی بروکلین بریج)}

هیچ‌کس در آسمان نمی‌خوابد. هیچ‌کس، هیچ‌کس.
هیچ‌کس نمی‌خوابد.
دور و بر لانه‌های خود
بوکشان گشت می‌زنند، آفریده‌های ماه.
چلپاسه‌های حیّ
خواهد آمد نیش زنند
مردانی را که خواب نمی‌بینند،
وان‌که شکسته دل گریزان است
تمساح بعید بی‌حرکت را، به زیر پرخاش نرم کواکب،
در گوشه کنار کوچه‌ها خواهد یافت.

هیچ‌کس در آسمان نمی‌خوابد. هیچ‌کس، هیچ‌کس.
هیچ‌کس نمی‌خوابد.
مرده‌یی هست در دورترین گورستان
که سه سال می‌نالد
چون منظره‌یی دارد خشک
در یک زانو؛
و کودکی که صبح امروزین خاکش کرده‌ند
چندان سخت گریست
که سگ‌ها می‌بایست
برای خاموش کردنش می‌خواندند.

زندگی رویا نیست. هشدار! هشدار! هشدار!
ما به خوردن خاک نموک
پای پله‌ها می‌غلتیم،
یا فرا می‌رویم از رشته‌ی برف
به همسرایی کوکبان پژمرده.
اما نه فراموشی است و نه رویا:
گوشت زنده. بوسه‌ها دهان‌ها را پیوند می‌دهد
در انبوهی از عروق جدید؛
و آن‌که از درد خویش آزرده‌ست
درد بی‌آرامی خواهد داشت،
و آن‌که از مرگ هراسان است
مرگ را به شانه خواهد برد.
روزی اسبان 
در میکده‌ها خواهند زیست
و موران خشمگین
حمله به افلاک زرد خواهند نمود
که به چشمان ماده گاوها پناهنده می‌شود.
روزی دیگر
رستاخیز شاپرکان شرحه شرحه را خواهیم دید
و حتا قدم زنان
در منظر اسفنج‌های دودی و زورق‌های لال
خواهیم دید انگشترمان برق می‌زند
و گل‌های سرخ زبان‌مان فرامی‌جوشد.
هشدار! هشدار! هشدار!
آنان که هنوز، اثر پنجه‌ها و رگبار را نگهبانند،
این پسر که می‌گرید، چون
بر اختراع پل واقف نیست،
این مرده که دیگر
جز یک سر و یک کفش هیچ ندارد،
این همه را می‌باید به‌سوی دیواری برد،
جا که چلپاسه‌ها و مارها انتظار می‌کشند،
جا که رشته‌ی دندان خرس انتظار می‌کشد،
جا که دست مومیایی کودک انتظار می‌کشد.
و جا که موی بر جلد شتر سیخ می‌شود
به رعشه‌یی شدید و کبود.

هیچ‌کس در آسمان نمی‌خوابد. هیچ‌کس، هیچ‌کس.
هیچ‌کس نمی‌خوابد.
اما اگر کسی چشم فروبست،
تازیانه‌اش زنید، پسرانم، تازیانه‌اش زنید!
تا چشم‌انداز،
چشم‌های باز باشد و زخم‌های گر گرفته‌ی تلخ.

هیچ‌کس در جهان نمی‌خوابد. هیچ‌کس، هیچ‌کس.
از این پیش گفته‌ام.
هیچ‌کس نمی‌خوابد.
اما اگر کسی شباهنگام
خزه‌یی زیاده بر شقیقه‌ها دارد،
پرده‌ها را فراکشید
تا ببیند زیر ماه
پیاله‌های دروغیم را، شرنگ را، و جمجمه‌ی تماشاخانه‌ها را.

_{از کتاب: لورکا ترجمه بیژن الهی (نشر بیدگل)}

دیگر این پنجره بگشای که من
به ستوه آمدم از این شب تنگ
دیرگاهی‌ست که در خانه‌ی همسایه‌ی من خوانده خروس
وین شب تلخ عبوس
می‌فشارد به دلم پای درنگ.

دیرگاهی‌ست که من در دل این شام سیاه
پشت این پنجره بیدار و خموش
مانده‌ام چشم به‌راه
همه چشم و همه گوش،
مست آن بانگ دلاویز که می‌آید نرم
محو آن اختر شب‌تاب که می‌سوزد گرم
مات این پرده‌ی شبگیر که می‌بازد رنگ.

آری، این پنجره بگشای که صبح
می‌درخشد پس این پرده‌ی تار
می‌رسد از دل خونین سحر بانگ خروس
وز رخ آینه‌ام می‌سترد زنگ فسوس
بوسه‌ی مهر که در چشم من افشانده شرار
خنده‌ی روز که با اشک من آمیخته رنگ...

شبی خواهد رسید از راه،
که می‌تابد به‌حیرت ماه،
می‌لرزد به‌غربت برگ،
می‌پوید پریشان، باد.
*
فضا در ابری از اندوه
درختان سر به روی شانه‌های هم
ـ غبارآلوده و غمگین ـ
رازواری را به گوش یکدگر
آهسته می‌گویند.

دری را بی‌امان در کوچه‌های دور می‌کوبند.
چراغ خانه‌ای خاموش،
درها بسته
هیچ آهنگ پایی نیست.
کنار پنجره، نوری، نوایی نیست...

هراسان سر به ایوان می‌کشاند بید
به‌جز امواج تاریکی چه خواهد دید؟
*
مگر امشب، کسی با آسمان، با برگ، با مهتاب
دیداری نخواهد داشت؟

به این مرغی که کوکو می‌زند تنها،
مگر امشب کسی پاسخ نخواهد داد؟
مگر امشب دلی در ماتم مردم نخواهد سوخت
مگر آن طبع شورانگیز، خورشیدی نخواهد زاد؟
کسی این‌گونه خاموشی ندارد یاد...
*
شگفت‌انگیز نجوایی‌ست!
در و دیوار
به‌دنبال کسی انگار
می‌گردند و می‌پرسند:
از همسایه، از کوچه.
درخت از ماه،
ماه از برگ،
برگ از باد!

سیاهی از درون کاهدود پشت دریاها
برآمد، با نگاهی حیله‌گر، با اشکی آویزان.
به‌دنبالش سیاهی‌های دیگر آمدند از راه،
بگستردند بر صحرای عطشان قیرگون دامان.
سیاهی گفت:
ـ «اینک من، بهین فرزند دریاها،
شما را، ای گروه تشنگان، سیراب خواهم کرد.
چه لذت بخش و مطبوع است مهتاب پس از باران،
پس از باران جهان را غرقه در مهتاب خواهم کرد.
بپوشد هر درختی میوه‌اش را در پناه من،
ز خورشیدی که دایم می‌مکد خون و طراوت را.
نبینم... وای!... این شاخک چه بی‌جان است و پژمرده...»
سیاهی با چنین افسون مسلط گشت بر صحرا.

زبردستی که دایم می‌مکد خون و طراوت را،
نهان در پشت این ابر دروغین بود و می‌خندید.
مه از قعر محاقش پوزخندی زد بر این تزویر،
نگه می‌کرد غار تیره با خمیازه‌ی جاوید.

گروه تشنگان در پچ‌پچ افتادند:
ـ «دیگر این
همان ابر است کاندر پی هزاران روشنی دارد»
ولی پیر دروگر گفت با لبخندی افسرده:
ـ «فضا را تیره می‌دارد، ولی هرگز نمی‌بارد.»

خروش رعد غوغا کرد، با فریاد غول‌آسا.
غریو از تشنگان برخاست:
ـ «باران است... هی!... باران!
پس از هرگز... خدا را شکر... چندان بد نشد آخر...»
ز شادی گرم شد خون در عروق سرد بیماران.

به زیر ناودان‌ها تشنگان، با چهره‌های مات،
فشرده بین کف‌ها کاسه‌های بی‌قراری را.
ـ «تحمل کن پدر... باید تحمل کرد...»
ـ «می‌دانم
تحمل می‌کنم این حسرت و چشم‌انتظاری را...»

ولی باران نیامد...
ـ «پس چرا باران نمی‌آید؟»
ـ «نمی‌دانم، ولی این ابر بارانی‌ست، می‌دانم.»
ـ «ببار ای ابر بارانی! ببار ای ابر بارانی!
شکایت می‌کنند از من لبان خشک عطشانم»

ـ «شما را ای گروه تشنگان! سیراب خواهم کرد»
صدای رعد آمد باز، با فریاد غول‌آسا.
ولی باران نیامد...
ـ «پس چرا باران نمی‌آید؟»
سرآمد روزها با تشنگی بر مردم صحرا.

گروه تشنگان در پچ‌پچ افتادند:
ـ «آیا این همان ابر است کاندر پی هزاران روشنی دارد؟»
و آن پیر دروگر گفت با لبخند زهرآگین:
ـ «فضا را تیره می‌دارد، ولی هرگز نمی‌بارد.»

دختران دشت!
دختران انتظار!
دختران امید تنگ
در دشت بی‌كران،
و آرزوهای بی‌كران
در خُلق‌های تنگ!
دختران خیال آلاچیق نو
در آلاچیق‌هائی كه صد سال! ـ

از زرهِ جامه‌تان اگر بشكوفید
باد دیوانه
یال بلند اسب تمنا را
آشفته كرد خواهد...
*
دختران رود گِل‌آلود!
دختران هزار ستون شعله به تاق بلند دود!
دختران عشق‌های دور
روزِ سكوت و كار
شب‌های خستگی!
دختران روز
بی‌خستگی دویدن،
شب
سرشكستگی! ـ
*
در باغ راز و خلوت مرد كدام عشق ـ
در رقص راهبانه‌ی شكرانه‌ی كدام
آتش زدایِ كام
بازوان فواره‌ئی‌تان را
خواهید برفراشت؟
*
افسوس!
موها، نگاه‌ها
به‌عبث
عطر لغات شاعر را تاریك می‌كنند. 

دختران رفت‌وآمد
در دشت مه‌زده!
دختران شرم
شبنم
افتادگی
رمه! ـ
از زخم قلب آبائی
در سینه‌ی كدام شما خون چكیده است؟
پستان‌تان، كدام شما
گل داده در بهار بلوغش؟
لب‌های‌تان كدام شما
لب های‌تان كدام
ـ بگوئید! ـ
در كام او شكفته، نهان، عطر بوسه‌ئی؟

شب‌های تار نم‌نم باران ـ كه نیست كار ـ
اكنون كدام یك ز شما
بیدار می‌مانید
در بستر خشونت نومیدی
در بستر فشرده‌ی دلتنگی
در بستر تفكر پر درد رازتان
تا یاد آن ـ كه خشم و جسارت بود ـ
بدرخشاند
تا دیرگاه، شعله‌ی آتش را
در چشم بازتان؟
*
بین شما كدام
ـ بگوئید! ـ
بین شما كدام
صیقل می‌دهید
سلاح آبائی را
برایِ
روزِ
انتقام؟

_{آبائی دبیر ترکمنی بود که نیمه‌های دهه‌ی 20 در گرگان به ضرب گلوله کشته شد. شبی که قرار بود عوامل مبارز نماشنامه‌ای را بر صحنه آورند ناگهان فرماندار وقت دستور ممانعت از اجرای نمایش را صادر کرد، کار به اعتراض و دخالت پادگان کشید، درگیری شدت یافت و آبائی مورد اصابت گلوله قرار گرفت و درجا به قتل رسید.
در چاپ‌های زمان شاهِ این شعر، این نام برای جلوگیری از سانسور به «آمان جان» تغییر یافت و خود او قهرمان اساطیری در یکی از افسانه‌های ترکمنی معرفی شد.}

موج، می‌آمد، چون کوه و به ساحل می‌خورد!
*
از دلِ تیره‌ی امواج بلند آوا،
که غریقی را در خویش فرو می‌برد،
و غریوش را با مشت فرو می‌کشت،
نعره‌ای خسته و خونین، بشریت را،
به کمک می‌طلبید:
ــ «آی آدم‌ها...
آی آدم‌ها...»
ما شنیدیم و به یاری نشتابیدیم!
به خیالی که قضا،
به گمانی که قدر، بر سر آن خسته، گذاری بکند!
«دستی از غیب برون آید و کاری بکند»
هیچ یک حتی از جای نجنبیدیم!
آستین‌ها را بالا نزدیم
دست آن غرقه در امواج بلا را نگرفتیم،
تا از آن مهلکه - شاید - برهانیمش،
به کناری برسانیمش!...
*
موج، می‌آمد، چون کوه و به ساحل می‌ریخت.
با غریوی،
که به خاموشی می‌پیوست.
با غریقی که در آن ورطه، به کف‌ها، به هوا
چنگ می‌زد، می‌آویخت...
*
ما نمی‌دانستیم
این که در چنبر گرداب، گرفتار شده‌ست،
این نگون‌بخت که این‌گونه نگونسار شده‌ست،
این منم،
این تو،
آن همسایه،
آن انسان!
این ماییم!
ما،
همان جمع پراکنده،
همان تنها،
آن تنهاهاییم!
*
همه خاموش نشستیم و تماشا کردیم.
آن صدا، اما خاموش نشد.
ـ «آی آدم‌ها...
آی آدم‌ها...»
آن صدا، هرگز خاموش نخواهد شد،
آن صدا، در همه جا دائم، در پرواز است!
تا به دنیا دلی از هول ستم می‌لرزد،
خاطری آشفته‌ست،
دیده‌ای گریان‌ست،
هر کجا دست نیاز بشری هست دراز؛
آن صدا در همه آفاق طنین‌اندازست.
*
آه، اگر با دل و جان، گوش کنیم،
آه اگر وسوسه‌ی نان را، یک لحظه فراموش کنیم،
«آی آدم‌ها» را
در همه‌جا می‌شنویم.
*
در پی آن همه خون،
که بر این خاک چکید،
ننگ‌مان باد این جان!
شرم‌مان باد این نان!
ما نشستیم و تماشا کردیم!
*
در شب تار جهان
در گذرگاهی، تا این حد ظلمانی و توفانی!
در دل این همه آشوب و پریشانی
این که از پای فرو می‌افتد،
این که بر دار نگونسار شده‌ست،
این که با مرگ درافتاده‌ست،
این هزاران وهزاران که فرو افتادند؛
این منم،
این تو،
آن همسایه،
آن انسان!
این ماییم!
ما،
همان جمع پراکنده، همان تنها،
آن تنهاهاییم !

این‌همه موج بلا در همه‌جا می‌بینیم،
«آی آدم‌ها» را می‌شنویم،
نیک می‌دانیم،
دستی از غیب نخواهد آمد
هیچ یک حتی یک‌بار نمی‌گوییم
با ستم‌کاری نادانی، این‌گونه مدارا نکنیم
آستین‌ها را بالا بزنیم
دست در دست هم از پهنه‌ی آفاق برانیمش

مهربانی را،
دانایی را،
بر بلندای جهان،
بنشانیمش ...!
*
ـ «آی آدم‌ها...
موج می‌آید...»

 سایه‌ی ابری شدم بر دشت‌ها دامن کشاندم:
خارکَن با پُشته‌ی خارش به راه افتاد
عابری خاموش، در راهِ غبارآلوده با خود گفت:
«ــ هه! چه خاصیت که آدم سایه‌ی یک ابر باشد!»

کفترِ چاهی شدم از بُرجِ ویران پَرکشیدم:
برزگر پیراهنی بر چوب، رویِ خرمنش آویخت
دشت‌بان، بیرونِ کلبه، سایبانِ چشم‌هایش کرد دستش را و با خود گفت:
«ــ هه! چه خاصیت که آدم کفترِ تنهای بُرجِ کهنه‌یی باشد؟»

آهویِ وحشی شدم از کوه تا صحرا دویدم:
کودکان در دشت بانگی شادمان کردند
گاریِ خُردی گذشت، ارابه‌رانِ پیر با خود گفت:
«ــ هه! چه خاصیت که آدم آهوی بی‌جفتِ دشتی دور باشد؟»

ماهیِ دریا شدم نیزارِ غوکانِ غمین را تا خلیجِ دور پیمودم.
مرغِ دریایی غریوی سخت کرد از ساحلِ متروک
مردِ قایقچی کنارِ قایقش بر ماسه‌ی مرطوب با خود گفت:
«ــ هه! چه خاصیت که آدم ماهیِ ولگردِ دریایی خموش و سرد باشد؟»
□
کفترِ چاهی شدم از بُرجِ ویران پَرکشیدم
سایه‌ی ابری شدم بر دشت‌ها دامن کشاندم
آهوی وحشی شدم از کوه تا صحرا دویدم
ماهیِ دریا شدم بر آب‌های تیره راندم.

دلقِ درویشان به دوش افکندم و اوراد خواندم
یارِ خاموشان شدم بیغوله‌های راز، گشتم.
هفت کفشِ آهنین پوشیدم و تا قاف رفتم
مرغِ قاف افسانه بود، افسانه خواندم بازگشتم.

خاکِ هفت اقلیم را افتان و خیزان درنوشتم
خانه‌ی جادوگران را در زدم، طرفی نبستم.
مرغِ آبی را به کوه و دشت و صحرا جُستم و بیهوده جُستم
پس سمندر گشتم و بر آتشِ مردم نشستم.

ای تکیه گاه و پناه
زیباترین لحظه‌های
پر عصمت و پر شکوه
تنهایی و خلوت من
ای شط شیرین پر شوکت من
ای با تو من گشته بسیار
در کوچه‌های بزرگ نجابت
ظاهر نه بن بست عابر فریبندهٔ استجابت
در کوچه‌های سرور و غم راستینی که‌مان بود
در کوچه باغ گل ساکت نازهایت
در کوچه باغ گل سرخ شرمم
در کوچه‌های نوازش
در کوچه‌های چه شب‌های بسیار
تا ساحل سیمگون سحرگاه رفتن
در کوچه‌های مه آلود بس گفت و گو ها
بی هیچ از لذت خواب گفتن
در کوچه‌های نجیب غزل‌ها که چشم تو می‌خواند
گهگاه اگر از سخن باز می‌ماند
افسون پاک منش پیش می‌راند
ای شط پر شوکت هر چه زیبایی پاک
ای شط زیبای پر شوکت من
ای رفته تا دوردستان
آنجا بگو تا کدامین ستاره ست
روشن‌ترین هم‌نشین شب غربت تو؟
ای هم‌نشین قدیم شب غربت من
ای تکیه گاه و پناه
غمگین‌ترین لحظه‌های کنون بی نگاهت تهی مانده از نور
در کوچه باغ گل تیره و تلخ اندوه
در کوچه‌های چه شب‌ها که اکنون همه کور
آنجا بگو تا کدامین ستاره ست
که شب فروز تو خورشید پاره ست؟

گر بدینسان زیست باید پست
من چه بی‌شرمم اگر فانوس عمرم را به رسوایی نیاویزم
بر بلندِ کاجِ خشکِ کوچه‌ی بن‌بست

گر بدین‌سان زیست باید پاک
من چه ناپاکم اگر ننشانم از ایمان خود، چون کوه
یادگاری جاودانه، بر ترازِ بی‌بقای خاک.

در شب کوچک من، افسوس
باد با برگ درختان میعادی دارد
در شب کوچک من دلهره‌ی ویرانی‌ست
گوش کن
وزش ظلمت را می‌شنوی؟
من غریبانه به این خوشبختی می‌نگرم
من به نومیدی خود معتادم

گوش کن
وزش ظلمت را می‌شنوی؟
در شب اکنون چیزی می‌گذرد
ماه سرخ‌ست و مشوش
و بر این بام که هر لحظه در او بیم فرو ریختن است
ابرها، همچون انبوه عزاداران
لحظه‌ی باریدن را گوئی منتظرند

لحظه‌ای و پس از آن؛ هیچ
پشت این پنجره شب دارد می‌لرزد
و زمین دارد
باز می‌ماند از چرخش
پشت این پنجره یک نامعلوم
نگران من و تست
ای سراپایت سبز
دست‌هایت را چون خاطره‌ای سوزان،
در دستان عاشق من بگذار
و لبانت را چون حسی گرم از هستی
به نوازش‌های لب‌های عاشق من بسپار
باد ما را با خود خواهد برد
باد ما را با خود خواهد برد

چرا از مرگ می‌ترسید؟
چرا زین خواب جان‌آرام شیرین روی گردانید؟
چرا آغوش گرم مرگ را افسانه می‌دانید؟

ــ مپندارید بوم ناامیدی باز،
به بام خاطر من می‌کند پرواز،
مپندارید جام جانم از اندوه لبریز است.
مگویید این سخن تلخ و غم‌انگیز است ـ

مگر می این چراغ بزم جان مستی نمی‌آرد؟
مگر افیون افسون کار
نهال بیخودی را در زمین جان نمی‌کارد؟
مگر این می‌پرستی‌ها و مستی‌ها
برای یک نفس آسودگی از رنج هستی نیست؟
مگر دنبال آرامش نمی‌گردید؟
چرا از مرگ می‌ترسید؟

کجا آرامشی از مرگ خوش‌تر کس تواند دید؟
می و افیون فریبی تیزبال و تندپروازند 
اگر درمان اندوهند،
خماری جانگزا دارند.
نمی‌بخشند جان خسته را آرامش جاوید
خوش آن مستی که هشیاری نمی‌بیند!

چرا از مرگ می‌ترسید؟
چرا آغوش گرم مرگ را افسانه می‌دانید؟
بهشت جاودان آنجاست.
جهان آنجا و جان آنجاست 
گران خواب ابد، در بستر گلبوی مرگ مهربان، آنجاست!
سکوت جاودانی پاسدار شهر خاموشی‌ست.

همه ذرات هستی، محو در رویای بی‌رنگ فراموشی‌ست.
نه فریادی، نه آهنگی، نه آوایی،
نه دیروزی، نه امروزی، نه فردایی،
زمان در خواب بی‌فرجام،
خوش آن خوابی که بیداری نمی‌بیند!

سر از بالین اندوه گران خویش بردارید
در این دوران که از آزادگی نام و نشانی نیست 
در این دوران که هرجا «هرکه را زر در ترازو، زور در بازوست»
جهان را دست این نامردم صد رنگ بسپارید 
که کام از یکدگر گیرند و خون یکدگر ریزند
درین غوغا فرو مانند و غوغاها برانگیزند.

سر از بالین اندوه گران خویش بردارید 
همه، بر آستان مرگ راحت، سر فرود آرید
چرا آغوش گرم مرگ را افسانه می‌دانید؟
چرا زین خواب جان‌آرام شیرین روی گردانید؟
چرا از مرگ می‌ترسید؟

 موج موجِ خزر، از سوک، سیه پوشان‌اند.
بیشه دلگیر و گیاهان همه خاموشان‌اند.

بنگر آن جامه‌کبودانِ افق، صبح‌دمان
روحِ باغ‌اند کزین‌گونه سیه پوشان‌اند؛

چه بهاری‌ست، خدا را! که درین دشت ملال
لاله‌ها آینه‌ی خون سیاووشان‌اند.

آن فروریخته گل‌های پریشان در باد
کز میِ جامِ شهادت همه مدهوشان‌اند،

نام‌شان زمزمه‌ی نیمه‌شبِ مستان باد!
تا نگویند که از یاد فراموشان‌اند.

گرچه زین زهر سمومی که گذشت از سرِ باغ
سرخ گل‌های بهاری همه بی‌هوشان‌اند،

باز در مقدمِ خونین تو، ای روحِ بهار!
بیشه در بیشه، درختان، همه، آغوشان‌اند.

ـ بی‌آرزو چه می‌کنی ای دوست؟

ـ به ملال،
در خود به ملال
با یکی مرده سخن می‌گویم.

   شب، خامش استاده هوا
   وز آخرین هیاهوی پرند‌ه‌گانِ کوچ
   دیرگاه‌ها می‌گذرد.
   اشک بی‌بهانه‌ام آیا
   تلخه‌ی این تالاب نیست؟
#
ـ از این گونه
بی‌اشک
به‌چه می‌گریی؟

ـ مگر آن زمستانِ خاموشِ خشک
در من است.

   به هر اندازه که بیگانه‌وار
   به شانه‌بَرَت سر نهم
   سنگ‌باری آشناست
   سنگ‌باری آشناست غم.

داد جاروبی به دستم آن نگار
گفت کز دریا برانگیزان غبار
باز آن جاروب را ز آتش بسوخت
گفت کز آتش تو جاروبی برآر
کردم از حیرت سجودی پیش او
گفت بی‌ساجد سجودی خوش بیار
آه بی‌ساجد سجودی چون بود
گفت بی‌چون باشد و بی‌خارخار
گردنک را پیش کردم گفتمش
ساجدی را سر ببر از ذوالفقار
تیغ تا او بیش زد سر بیش شد
تا برست از گردنم سر صد هزار
من چراغ و هر سرم همچون فتیل
هر طرف اندر گرفته از شرار
شمع‌ها می‌ورشد از سرهای من
شرق تا مغرب گرفته از قطار
شرق و مغرب چیست اندر لامکان
گلخنی تاریک و حمامی به کار
ای مزاجت سرد کو تاسه دلت
اندر این گرمابه تا کی این قرار
برشو از گرمابه و گلخن مرو
جامه کن دربنگر آن نقش و نگار
تا ببینی نقش‌های دلربا
تا ببینی رنگ‌های لاله زار
چون بدیدی سوی روزن درنگر
کان نگار از عکس روزن شد نگار
شش جهت حمام و روزن لامکان
بر سر روزن جمال شهریار
خاک و آب از عکس او رنگین شده
جان بباریده به ترک و زنگبار
روز رفت و قصه‌ام کوته نشد
ای شب و روز از حدیثش شرمسار
شاه شمس الدین تبریزی مرا
مست می‌دارد خمار اندر خمار

آری، تو آن‌که دل طلبد آنی.
اما
افسوس!
دیری‌ست کان کبوتر خون‌آلود،
جویای گمشده‌ی جادو،
پرواز کرده است...

میانِ خورشیدهای همیشه
زیباییِ تو
لنگری‌ست ــ
خورشیدی که
از سپیده‌دمِ همه ستارگان
بی‌نیازم می‌کند.

نگاهت
شکستِ ستمگری‌ست ــ
نگاهی که عریانیِ روحِ مرا
از مِهر
جامه‌یی کرد
بدان‌سان که کنونم
شبِ بی‌روزنِ هرگز
چنان نماید که کنایتی طنزآلود بوده است.

و چشمانت با من گفتند
که فردا
روزِ دیگری‌ست ــ

آنک چشمانی که خمیرْمایه‌ی مِهر است!
وینک مِهرِ تو:
نبردْافزاری
تا با تقدیرِ خویش پنجه در پنجه کنم.
□
آفتاب را در فراسوهای افق پنداشته بودم.
به جز عزیمتِ نا به هنگامم گزیری نبود
چنین انگاشته بودم.

آیدا فسخِ عزیمتِ جاودانه بود.
□
میانِ آفتاب‌های همیشه
زیباییِ تو
لنگری‌ست ــ
نگاهت
شکستِ ستم‌گری‌ست ــ
و چشمانت با من گفتند
که فردا
روزِ دیگری‌ست.

غصّه‌ی نانم امان ببریده است
و تو تکرار کنان:
آه از عشق هم آخر سخنی باید گفت
چه بگویم از عشق؟
من که صد در به ادب بگشودم
و دوصد پند پدروار مرا
به‌سوی بی‌کاری سوقم داد
به‌سوی بی‌عاری
چه بگویم با عشق؟
یک شماره تلفن
که حروفش همه در دفتر من ساییده
و نشان و نام صاحب آن
زیر صدها خط درخواست ز هم پاشیده است

خدا
جهان را ز یک آب و گل آفریدم
تو ایران و تاتار و زنگ آفریدی
من از خال پولاد ناب آفریدم
تو شمشیر و تیر و تفنگ آفریدی
تبر آفریدی نهال چمن را
قفس ساختی طایر نغمه زن را

انسان
تو شب آفریدی چراغ آفریدم
سفال آفریدی ایاغ آفریدم
بیابان و کهسار و راغ آفریدی
خیابان و گلزار و باغ آفریدم
من آنم که از سنگ آئینه سازمم
من آنم که از زهر نوشینه سازم

درین سرای بی کسی، کسی به در نمی‌زند
به دشتِ پُرملال ما پرنده پَر نمی‌زند

یکی ز شب گرفتگان چراغ بر نمی‌کُند
کسی به کوچه‌سارِ شب درِ سحر نمی‌زند

نشسته‌ام در انتظارِ این غبارِ بی‌سوار
دریغ کز شبی چنین سپیده سر نمی‌زند

گذرگهی است پُر ستم که اندر او به غیر غم
یک صلای آشنا به رهگذر نمی‌زند

دل خراب من دگر خراب‌تر نمی‌شود
که خنجر غمت از این خراب‌تر نمی‌زند!

چه چشم پاسخ است از این دریچه‌های بسته‌ات؟
برو که هیچ‌کس ندا به گوش کر نمی‌زند!

نه سایه دارم و نه بر، بیفکنندم و سزاست
اگر نه بر درخت تر کسی تبر نمی‌زند

چه خبر؟ مرگِ عالَمی تنها،
خاطرش خُفته، شاهدش سَفَری.
جانِ جانان، کجا؟ ورای کجا.
گوشه زد با ستاره‌ی سحری.

چه خبر؟ مرگِ دل. گُلی ندمید
تا به لُطفِ هوا، به گریه‌ی ابر
از زمینْ رازِ آسمان نچشید.
تازه شد داغِ لاله‌های طَرّی.

چه خبر؟ مرگِ حق‌ْحق و هوهو.
لال شد مرغ و نغمه رفت از یاد،
تا که گُنگانِ ده‌زبانِ دورو
نازْمستی کنند و جلوه‌گری.

چه خبر؟ مرگِ قول و فصلِ خطاب.
سپر افکند هر زبان‌آور:
قَبَسی زنده کرد، نَک چه جواب
چون نَفَس بر میاوَرَد شجری؟

چه خبر؟ تا کمانِ غمزه کشید،
از سَمَن تا چمن بشارت رفت؛
نَحْل پوسید و جز غبار ندید
کس بر اوراقِ بوستان اثری.

دودِ دل تا برآوَرَد شبنم،
از نظر رفت و یادِ غنچه نماند.
شُکْرُلله که از صفای اِرَم
سَمَری ماند و لیلةُ‌القَمَری.

قصّه نو کرد و تَر نکردم مغز.
چه ثَمَر؟ هیچ، شاهدانِ چمن
همه رفتند و چون برآمد نَغْز
عِشْقِ پیچان به دارِ دیده‌وری،

دنیا تَیْه بود و بی سر و ته،
«خانه آبادِ» گفت و دید و شنید
شاهدی می‌کُنند و بَه‌بَه‌بَه
مگسِ بی‌مَریّ و خِیْلِ خری.

مناعی جمع «منعی»، به معنر خبر مرگ.
«مناعی ما (کارِ 1361) نه ترجمه‌ست، نه تعبیه؛ گردانه‌ست، به معنی موسیقائیِ لفظ، روی قطعه‌یی با قوافیِ میمی (أنعی الیک...) که حلاج در آخرین شب زندان، بعد آخرین راز و نیاز بر زبان راند در حضور دو کس که یکی خادم ایام حبس بود و یکی مرید و ملاقاتی. بعلاوه، پایبند این قاعده نیست که یاء وصلی را همقافیه‌ی یاء اصلی نمی‌کنند فحول شعرا (یاء وحدت وصلی‌ست). با این همه، نایاب نیست این گونه قافیه‌بندی هم، مثلا در غزلهای 1305 و 1306 از دیوان جهان ملک خاتون، شاعره‌ی معاصر حافظ»

در روزهای آخر اسفند
کوچ بنفشه‌های مهاجر
زیباست
در نیم روز روشن اسفند
وقتی بنفشه‌ها را از سایه‌های سرد
در اطلس شمیم بهاران
با خاک و ریشه
میهن سیارشان
در جعبه‌های کوچک چوبی
در گوشه‌ خیابان می‌آورند
جوی هزار زمزمه در من
می‌جوشد
ای‌کاش
ای‌کاش آدمی وطنش را
مثل بنفشه‌ها
در جعبه‌های خاک
یک روز می‌توانست
همراه خویش ببرد هر کجا که خواست
در روشنای باران
در آفتاب پاک

بر آن فانوس که‌ش دستی نیفروخت
بر آن دوکی که بر رَف بی‌صدا ماند
بر آن آیینه‌ی زنگار بسته
بر آن گهواره که‌ش دستی نجنباند

بر آن حلقه که کس بر در نکوبید
بر آن در که‌ش کسی نگشود دیگر
بر آن پله که بر جا مانده خاموش
کس‌اش ننهاده دیری پای بر سر ــ

بهارِ منتظر بی‌مصرف افتاد!
به هر بامی درنگی کرد و بگذشت
به هر کویی صدایی کرد و اِستاد
ولی نامد جواب از قریه، نز دشت.

نه دود از کومه‌یی برخاست در ده
نه چوپانی به صحرا دَم به نی داد
نه گُل رویید، نه زنبور پر زد
نه مرغِ کدخدا برداشت فریاد.
□
به صد امید آمد، رفت نومید
بهار ــ آری بر او نگشود کس در.
درین ویران به رویش کس نخندید
کس‌اش تاجی ز گُل ننهاد بر سر.

کسی از کومه سر بیرون نیاورد
نه مرغ از لانه، نه دود از اجاقی.
هوا با ضربه‌های دف نجنبید
گُلی خودروی برنامد ز باغی.

نه آدم‌ها، نه گاوآهن، نه اسبان
نه زن، نه بچه… ده خاموش، خاموش.
نه کبک‌انجیر می‌خوانَد به دره
نه بر پسته شکوفه می‌زند جوش.

به هیچ ارابه‌یی اسبی نبستند
سرودِ پُتکِ آهنگر نیامد
کسی خیشی نبُرد از ده به مزرع
سگِ گله به عوعو در نیامد.

کسی پیدا نشد غمناک و خوشحال
که پا بر جاده‌ی خلوت گذارد
کسی پیدا نشد در مقدمِ سال
که شادان یا غمین آهی بر آرد.

غروبِ روزِ اول لیک، تنها
درین خلوتگهِ غوکانِ مفلوک
به یادِ آن حکایت‌ها که رفته‌ست
ز عمقِ برکه یک دَم ناله زد غوک…
□
بهار آمد، نبود اما حیاتی
درین ویران‌سرای محنت‌آور
بهار آمد، دریغا از نشاطی
که شمع افروزد و بگشایدش در!

چون درختی در صمیم سرد و بی ابر زمستانی 
هر چه برگم بود و بارم بود 
هر چه از فر بلوغ گرم تابستان و میراث بهارم بود 
هر چه یاد و یادگارم بود 
ریخته ست 
چون درختی در زمستانم 
بی که پندارد بهاری بود و خواهد بود 
دیگر اکنون هیچ مرغ پیر یا کوری 
در چنین عریانی انبوهم آیا لانه خواهد بست ؟ 
دیگر آیا زخمه های هیچ پیرایش
با امید روزهای سبز آینده 
خواهدم این سوی و آن سو خست ؟
چون درختی اندر اقصای زمستانم 
ریخته دیری ست 
هر چه بودم یاد و بودم برگ 
یاد با نرمک نسیمی چون نماز شعله ی بیمار لرزیدن 
برگ چونان صخره ی کری نلرزیدن 
یاد رنج از دستهای منتظر بردن 
برگ از اشک و نگاه و ناله آزردن 
ای بهار همچنان تا جاودان در راه 
همچنان تا جاودان بر شهرها و روستاهای دگربگذر 
هرگز و هرگز
بربیابان غریب من 
منگر و منگر 
سایه ی نمنک و سبزت هر چه از من دورتر ،‌خوشتر 
بیم دارم کز نسیم ساحر ابریشمین تو 
تکمه ی سبزی بروید باز ، بر پیراهن خشک و کبود من 
همچنان بگذار 
تا درود دردنک اندهان ماند سرود من

عاشقان
سرشکسته گذشتند،
شرمسارِ ترانه‌های بی‌هنگامِ خویش.

و کوچه‌ها
بی‌زمزمه ماند و صدای پا.

سربازان
شکسته گذشتند،

خسته
بر اسبانِ تشریح،
و لَتّه‌های بی‌رنگِ غروری
نگونسار
بر نیزه‌هایشان.
□
تو را چه سود
فخر به فلک بَر
فروختن
هنگامی که
هر غبارِ راهِ لعنت‌شده نفرینَت می‌کند.
 
تو را چه سود از باغ و درخت
که با یاس‌ها
به داس سخن گفته‌ای.
 
آنجا که قدم برنهاده باشی
گیاه
از رُستن تن می‌زند
چرا که تو
تقوای خاک و آب را
هرگز
باور نداشتی.
□
فغان! که سرگذشتِ ما
سرودِ بی‌اعتقادِ سربازانِ تو بود
که از فتحِ قلعه‌ی روسبیان
بازمی‌آمدند.
باش تا نفرینِ دوزخ از تو چه سازد،
که مادرانِ سیاه‌پوش
ــ داغدارانِ زیباترین فرزندانِ آفتاب و باد  ــ
هنوز از سجاده‌ها
سر برنگرفته‌اند!