رمان نمادین
در یادداشت «انواع رمان» (+) انواع تقسیم‌بندی‌های رمان را نام بردیم، و بعد از آن درباره ویژگی‌های «رمان پیکارسک» (+) و «رمان گوتیک» (+) و «رمان تاریخی» (+) و «رمان رسالتی» (+) و «رمان روان‌شناختی» (+) و «رمان جریان سیال ذهن» (+) و «رمان وهم و خیال(فانتزی)» (+) و «رمان علمی تخیلی» (+) و «رمان تمثیلی» (+) نوشتیم، حال به ادامه معرفی انواع رمان می‌پردازیم:
رمان نمادین Symbolical Novel
رمان نمادین رمانی است که در آن مفاهیم اخلاقی یا کیفیت‌های روحی و روشنفکرانه به قالب عمل درمی‌آید، وقتی رمانی فکر یا عقیده یا شخصیتی ارائه می‌دهد، ممکن است آن را رمانی نمادگرا گرفت، به عبارتی رمانی می‌تواند نمادین باشد که در آن مفهومی یا بینشی نماد چیز دیگری قرار گیرد و خواننده را به چیزی بیشتر از خودش راهنمایی کند.
در قصه‌های کهن فارسی، تمثیل و نماد مورد بسیار مورد استفاده‌ی عارفان بوده، برای مثال قصه‌های «عقل سرخ»، «رساله‌الطیر» یا «سلامان و ابسال» جنبه‌ای نمادین و تمثیلی دارند. اصولا دین و مذهب و اسطوره منبع بسیاری از قصه‌های تمثیلی و نمادین هستند.
در داستان‌های غربی نماد غالبا بر سه اصل گذاشته می‌شود: نماد مسیحیت، نماد اساطیریو نماد رمانتیسم. نماد مسیحیت منبع بسیاری از رمان‌های نمادین بوده و نویسندگان بسیاری از اتفاقات و شخصیت‌های کتاب مقدس الگو برداری کرده‌اند (برای مثال: شخصیت جو کریسمس ـ در کتاب فارغ در ماه اوت ـ اثر ویلیام فاکنر). اساطیر هم جایگاه بسیار مهمی در بین رمان‌نویس‌ها دارند و بسیاری از اساطیر نمودهای متفاوتی در ادبیات داستانی یافته‌اند. (برای مثال: رمان یولیس اثر جیمز جویس که اشاره به حماسه اودیسه دارد). رمانتیسم نظام طبیعت را جانشین نظام شخصیت‌های اساطیری کرده است، در این آثاثر خورشید و ماه، دریا و خشکی، آتش و باد و... به صورت فعال در زندگی انسان‌ها ظاهر می‌شوند. (برای مثال: نهنگ سفید در کتاب موبی دیک اثر هرمان ملویل نماد خونسردی طبیعت است).
علاوه بر این سه اصل فرضیات روانکاوانه‌ی یونگ هم مورد استفاده رمان‌نویسان قرار گرفته.
رمان‌ها و داستان‌های نمادین را می‌توان به سه گروه تقسیم کرد:
1. رمان و داستان‌کوتاه واقع‌گرای نمایدن
2. رمان و داستان‌کوتاه نمادین و سوررئالیستی
3. رمان و داستان‌کوتاه با نمادهای غیرواقعی
نمونه‌ها:
- بلندی‌های باگیر - امیلی برونته
- پیرمرد و دریا - ارنست همینگوی
- 1984 جورج اورول
- موبی دیک - هرمان ملویل
- ابشالوم ابشالوم - ویلیام فاکنر
نمونه‌های ایرانی:
- آواز پر جبرئیل - شیخ شهاب‌الدین سهروردی
- گیله مرد - بزرگ علوی
- قفس - صادق چوبک
- بوف کور - صادق هدایت
- یکلیا و تنهایی او - تقی مدرسی
این مطلب با کمک بخش چهارم کتاب «ادبیات داستانی» اثر جمال میرصادقی نوشته شده است.
نظرات